-Bir düşünceyi bir gerçekle karıştırıyor muyum? Bir şeyin doğru olduğuna inanmanız mutlaka onun öyle olduğu anlamına gelmez. Düşünceniz başkalarınca da doğru kabul edilecek mi? Mahkeme de doğru kabul edilir mi, yoksa ret mi edilir? Bu düşünceyi desteklemek veya karşı çıkmak için ne gibi kanıtınız var?

-Hemen karara mı varıyorum? Bu düşündüklerinizi zayıf kanıtlara dayandırmanın sonucudur. Örneğin depresif kişiler sıklıkla başkalarının kendilerine eleştirisel baktıklarını düşünürler. Fakat hiçbirimiz zihin okuyabilen kişiler değilizdir. Başkasının ne düşündüğünüzü nasıl bilebilirsiniz? Haklı olabilirsiniz fakat hemen karara bağlamayınız. Bildiğinize bağlı kalınız. Ama eğer bilmiyorsanız araştırabileceğinizi görünüz.

-Başka hangi seçenekler var? Görüşlerinizin tek olasılık olduğunu mu farz ediyorsunuz? Bu duruma depresyona girmeden önce nasıl bakıyordunuz? Bir başkası bunu nasıl görebilir? Bunu size bir başkası anlatsaydı o zaman nasıl bakacaktınız?

-Bu düşüncem yaptıklarını nasıl etkiliyor? Ne istiyorsunuz? Hedefleriniz nelerdir? Mutlu olmak ve yaşamdan bir şeyler almak istiyor musunuz? Bu düşünüş şekli bu amaca yardımcı olacak bir yol mudur? Yoksa yolunuza dikilen bir şey midir?

-Bu şekilde düşünmenin avantajları ve dezavantajları nelerdir? Birçok çarpık düşünüş şeklinin bir külfeti vardır, yani bu bazı şeyleri engeller. Fakat bu dezavantajlar avantajları karşılar mı? Eğer böyle ise, size avantaj sağlayacak ama dezavantajı olmayacak yeni bir düşünüş yolu bulunuz.

-Yanıtı olmayan sorular mı soruyorum? Geçmişi nasıl değiştiririm? Niçin farklı değilim? Yaşamın anlamı nedir? Neden bütün bunlar beni buldu? Yaşam neden bu kadar adaletsiz? Gibi sorular. Böyle sorulara kafa yormak kendinizi depresyona sokmanın garantili bir yöntemidir. Eğer bunları yanıtlanabilir, sorulara döndürebilirseniz bu daha iyidir. Eğer yapamıyorsanız, zamanınızı onlara harcamayın.

-Siyah beyaz, ya hep ya hiç şeklinde mi düşünüyorum? Hemen her şey görecelidir. Örneğin insanlar ya tümüyle iyi ya da tümüyle kötü değildirler. Bu ikisinin bir karışımıdırlar. Bunu kendinize bir tür siyah beyaz düşünce olarak mı uyguluyorsunuz?

-Düşüncemde bütünleyici kelimeler mi kullanıyorum? Şu tür düşüncelere dikkat ediniz: mutlaka/asla, herkes/hiç, her şey/hiçbir şey. Gerçekte şanslar her zaman böyle kesin değildir. Çoğunlukla bazen, bazı kişiler, bazı şeyler şeklindedir.

-Tek bir olaya bağlı olarak kendimi tümüyle lanetliyor muyum? Depresif kişiler güçlükleri sıklıkla kendilerinin kişi olarak hiçbir değerleri olmadığı anlamına alırlar. Bu tür battaniye yargılar yapıyor muyum?

-Dikkatimi güçsüzlüklerime vererek gücümü unutuyor muyum? Kişiler depresif olduklarında geçmişte üstesinden geldikleri sorunları ve şu anda sorunlarını çözebilmek için sahip oldukları olanakları görmezden gelirler. Bir kez düşüncelerini değiştirdiler mi, problemleri nasıl çözdüklerine kendileri de şaşarlar. Benzer güçlüklerle geçmişte nasıl uğraşmıştınız?

-Gerçekte kendi hatam olmayan bir şeyden ötürü kendimi suçluyor muyum? Depresif kişiler, örneğin kendilerini depresif oldukları için suçlarlar. Kendilerini iradelerinin olmadığı, zayıf oldukları, kendilerini toparlayamadıkları için suçlarlar. Gerçekte bilim adamları yıllardır çalışmaktalar ve depresyonun nedeninin ne olduğundan hala emin değiller. Depresyon çözümü güç bir problemdir ve kendinizi suçlamak sizi yalnızca daha çok depresif yapar.

-Benimle çok az ilgili ya da hiç ilgisiz şeyleri üstüme mi alıyorum? Depresif kişiler işler ters gittiğinde bunlara ya kendilerinin neden olduklarını ya da kendilerine yönelik olduklarına inanırlar. Gerçekte bununla hiç ilgileri yoktur.

-Kendimin mükemmel olmasını mı istiyorum? Her şeyi her zaman tam olarak yapmak mümkün değildir. Depresif kişiler kendileri için gerçekçi olmayan yüksek standartlar planlarlar. Sonra da hata yaptıklarında veya yapmamalarının daha iyi olacağı bir şeyi yaptıklarında kendilerini lanetlerler. Kendinizin mükemmel olmadığını kabul etmek işleri iyi yapmaktan vazgeçtiğiniz anlamına gelmez. Güçlüklerden ve hatalardan yılmak ve yıkılmak yerine onlardan bir şeyler öğrendiğiniz anlamına gelir.

-Çift standart mı kullanıyorum? Kendinizden diğer kişilerden daha çok şey istiyor olabilirsiniz. Kendi durumunuzdaki bir kişiye karşı nasıl tepki gösterecektiniz? Kendi durumunuzdaki bir kişiye karşı nasıl tepki gösterecektiniz? Onlara da çok katı mı olacaktınız? Kendinize de diğer kişilere olduğu kadar nazik olabilirsiniz. Bu sizin yıkılmanıza neden olur.

-Olayların yalnızca siyah taraflarına mı dikkat ediyorum? Örneğin gün boyunca yalnızca kötü giden şeylere dikkat ediyor, başardığınız veya mutlu olduğunuz şeyleri unutuyor ya da dikkate almıyor olabilirsiniz.

-Felaket riskini çok yüksek mi buluyorum. Depresif kişiler sıklıkla işler kötü giderse bu bir felakettir. İzleyeceğinden emindirler. Eğer gün kötü başlamışsa, yalnızca daha kötüleşebilir. Bunun gerçekten böyle olacağının umarsanız, böyle olacağı ne oranda olasıdır? Gerçekten olayların kötü gidişini değiştirecek bir şeyler yapamaz mısınız?

-Olayların önemini abartıyor muyum? Belirli bir olay yaşamına gerçekte ne fark getirebilir? Bu olayın etkisi bir haftada, bir yılda yâda on yılda ne olabilir? Size şimdi çok korkunç gelen bu olayı bir başkası hatırlayabilir mi? Siz hatırlayabilir misiniz? Eğer hatırlarsanız şimdi ki gibi mi hissedersiniz? Olasılıkla hayır.

-Olayları olduğu gibi kabul etmek ve çözümlemeye uğraşmak yerine olmaları gerektiği şeklinde düşünüp üzülüyor muyum? Dünyada ki olayların depresyonunuzu serbestçe beslemesine izin veriyor musunuz? Kendinize dünyanın adaletsiz ve kişilerin kötü olduğunu söylüyor musunuz? Dünyada acı verici çok şeyin olduğu söylenir ve siz bunları değiştirmek için ne yapacağınıza karar verebilirsiniz, ama depresyona girmenin buna bir yararı olmaz.

-Durumumu değiştirecek bir şey yapamayacağımı mı farz ediyorum? olayları değiştirme şansı hakkındaki pesimizm depresyonun çekirdeğidir. Hatta sizin başlamadan vazgeçmenize neden olur. Problemin çözümü olup olmadığını denemeden bilemezsiniz. Kendinize yardımcı olmak için yanıt bulmayı mı düşünürsünüz veya bunları hiç dikkate almaksızın olası çözümleri ret mi edersiniz?

-Geleceği denemek görmek yerine, önceden kestirme mi yapıyorum? Geçmişte belirli yönlerde hareket etmiş olmanız, gelecekte de aynı şeyi yapmak zorunda olduğunuz anlamına gelmez. Eğer değişik bir şeyi denemek yerine geleceği önceden kestiriyorsanız ( tahminle belirliyorsanız) kendinizi değiştirme şansınıza da kesin atıyorsunuz demektir. Değişmek belki güç olabilir ama imkânsız değildir.
 

A+ A-