MADDE BAĞIMLILIĞI NEDİR ?
Bağımlılık yapıcı madde, beyin işlevlerini ve tüm bedensel yapıları etkileyerek, zamanla organ sistemlerinde kalıcı değişiklikler oluşturan, yaşam için gerekli olmayan, doğal ya da yapay keyif verici maddelerdir.
Maddelerin patolojik kullanımı iki kategori içerisinde incelenmektedir.
Maddenin kötüye kullanımı, maddenin birçok kere kullanılmasına bağlı olarak bir yıllık süre içinde tekrarlayacak şekilde temel yaşam sorumluluklarını yerine getirmeme, fiziksel tehlikelere maruz kalma, yasal suçlar işleme gibi sorunlar yaşamaktır.
Madde bağımlılığı ise, maddenin kişinin yaşamında en önemli rol oynaması, bireyin madde kullanımı üzerinde kontrolünü kaybetmesi ve madde kullanımına bağlı olarak fiziksel, psikolojik ve toplumsal sorunların varlığı şeklinde tanımlanır.
Türkiye Yeşilay Cemiyeti Genel Başkanı Mustafa Necati Özfatura, Sağlık Bakanlığı’nın 7 büyük kentte yaptığı araştırmanın, ilk kez madde kullananların arkadaş grubunun etkisi ve merak gibi nedenlerle bu alışkanlığa yöneldiğini ortaya koyduğuna dikkat çekerek “Dünya kamuoyundaki en önemli mesele uyuşturucu afetidir. Ülkemizde 30 milyon kişi sigara tiryakisi, 7 milyon kişi alkol bağımlısı, 5-6 milyon kişi de ilaç bağımlısı. Bu bağlamda Türkiye adeta “Bağımlılar Ülkesi” durumunda” dedi. Özfatura, Tütün, Tütün Mamulleri ve Alkollü İçkiler Piyasası Düzenleme Kurulu’ndan alınan rakamlara göre, Türkiye’de 2004 yılında 108 milyar 870 milyon 390 bin 620 adet, diğer bir deyişle yaklaşık 5.5 milyar paket sigara tüketildiğini ve bunlara 11 katrilyon liranın üzerinde ödeme yapıldığını açıkladı.
Bağımlılık Yapan Maddeler Nelerdir?
Eroin, kokain, esrar, lsd, uçucu maddeler (bali, tiner), alkol, sigara, kafein, barbi türatlı ağrı kesiciler, yatıştırıcı ilaçlar, barbi türatlı uyku ilaçları, afyonlu ilaçlar, kodeinli öksürük ilaçları, crack, hallu sinojen vb…
Ergende madde kullanma evreleri şunlardır;
Deneysel kullanım: Genellikle özenti nedeniyle zaman zaman zevk için kullanmaya başlamaktır. Genç madde kullanmanın o kadar da kötü ve tehlikeli olmadığını düşünür. Ancak çoğu zaman ikinci evreye geçilir.
Sosyal Kullanım: Arkadaş ortamlarında kullanılarak hissedilen değişiklikler, devam ettirilmeye çalışılır. Benzer kişilerle paylaşılan sosyal aktivite haline gelebilir.
Düzenli Kullanım: Artık kötü kullanım gelişmiştir. Bir grup zevk için kullanırken, bir grupta mutsuzluluğu ve gerginliği gidermek için kullanır.
Bağımlı Kullanım: Artık genç uyuşturucuyu kendini “normal” hissedebilmek için almak zorundadır, başlangıçta aldığı zevki almaz ve dozu yükseltebilir.
Madde Bağımlılığının Belirtileri
Madde bağımlılığında aşağıda sayılan fiziksel, duygusal ve sosyal belirtiler vardır.
Fiziksel Belirtiler:
• · Kilo kaybı,
•· Burunda tahriş,
•· Dalgınlık,
•· Ağrılar,
•· Yürüme bozukluğu,
•· Gözde kanlanma,
•· Uyku bozukluğu,
•· Kabızlık, ishal gibi sindirim sistemi sorunları,
•· Solunum güçlüğü,
•· Yüzde kızarma-solukluk,
•· Gözbebeğinde daralma,
•· Konuşma bozukluğu,
•· Terleme,
•· Titreme,
•· Dengesizlik.
Sosyal ve Duygusal Belirtiler:
•· Akademik performansta düşme,
•
•· Disiplin cezası alma,
•
•· Okulu veya işi bırakma,
•
•· Duygu durum değişikliği,
•
•· İlgi, istek kaybı,
•
•· Donukluk,
•
•· Bilişsel bozukluklar,
•
•· Bakımsız dış görünüş,
•
•· İçe kapanma,
•
•· Çevre değiştirme,
•
•· Aşırı para harcama,
•
•· Evden uzaklaşma.
Bağımlılığı Artıracak Etkenler
· Madde kullanımına ilişkin yanlış inanış ve bilgiler,
· Büyüdüğünü ispatlama ve isyan duygusu,
· Merak,
· Heyecan arayışı,
Yaşıtlarının baskısı,
· Psikolojik sorunlar,
· Madde satıcılarının tuzakları,
· Zorluklarla başa çıkamayacağı kaygısı,
· Ebeveyni veya ailedeki birini taklit etme,
· Dürtüsel davranma, sinirli kişilik yapısı,
· Tutarsız ve aşırı katı disiplin, aile çatışması,
· Anne ve babanın çocuğa karşı ilgisizliği,
· Aile ve çevrenin gerçekçi olmayan beklentileri ve mevcut başarının takdir edilmemesi,
· Kendine güvenin azlığı,
· Ebeveynin madde kullanımı konusunda toleranslı tutumu,
· Medyanın açık ve gizli özendirici etkileri.
Gençlere Öneriler
Madde bağımlılığından ve zararlı alışkanlıklardan korunmak için yapılması gerekenler;
· Anne ve babayla kaliteli zaman geçirme ve iyi iletişim,
· Derse odaklanma, akademik çalışmalara devam etme,
· Ailenin ve çevrenin dindar ve anlayışlı olması,
· Mesleki staj ve kurslara katılma, bu konuda nerede eğitim alabileceğini araştırma,
· Kişinin öncelikle kendisini tanıması, hangi alanlarda ilgisi ve yeteneği olduğunu keşfederek o alanlara yönelmesi ve yaşam değerlerini oluşturması,
· Kendini tanımakta zorlanıyorsa danışmanlık ve rehberlik görüşmelerine katılması,
· Problem çözme yaklaşımını öğrenme,
· Girişkenlik becerisini geliştirme (hayır demeyi öğrenme),
· İlgi alanlarını belirleyerek kitap okuma,
· Sağlıklı davranışları olan arkadaş grubu edinme,
· Zihin geliştirici faaliyetlere katılım (satranç, dama, bilgisayarın etkili kullanımı),
· Üniversitenin ve diğer kurumların düzenlediği spor faaliyetlerine katılma (basketbol, futbol, voleybol, tenis, kayak, hentbol, kokart, yüzme, aletli jimnastik, bisiklet, yürüyüş, dağcılık, bowling, masa tenisi, yamaç paraşütü, buz pateni, rafting, badminton, bilardo),
· Sanat etkinliklerine yönelme(piyano, keman, bağlama, gitar, org, resim, ebru, hat,vitray, takı tasarımı vb.),
· Başarılı insanların otobiyografilerini okuyarak, hayat hikâyelerini öğrenme,
· Cola, cafein ve enerji içecekleri de bağımlılık oluşturduğundan bu içeceklerin bilinçli tüketilmeleri,
· Bağımlılık yapan nitelikteki hap kullanımına dikkat etme ve bilinçli kullanım (kas gevşeticiler, ağrı kesiciler, uyku ilaçları, sakinleştiriciler),
· Çeşitli kurum ve kuruluşların düzenlediği sosyal yardımlaşma faaliyetlerine katılma ve görev alma,
· Üniversite ya da başka kurum ve kuruluşların düzenlediği kulüp veya derneklere üye olma, faaliyetlerine katılma,
· Kültürel faaliyetlere katılma (gezi, konferans, seminer, sinema, tiyatro, konser, şiir),
· Yerel ya da ulusal yayın yapan dergi, gazete, radyo, televizyon gibi medya gruplarında görev alma,
· Farklı konulardaki kurslara katılma (el sanatları, dikiş nakış, yemek ve pasta yapımı, sofra düzenleme, yabancı dil, etkili konuşma ve diksiyon, cilt bakımı vb.),
· Uyuşturucu maddelerin ve alkolün kullanıldığı ortam ve kişilerden uzak durma (alkol kontrol kaybına neden olduğundan madde alımını artırmaktadır.).
Bağımlılık ilerleyici bir hastalıktır. Bağımlılık süreci “deneme” ile başlar. Kişi denediği şeyden keyif alırsa tekrar yapmak ister. Zaman zaman kullanım bağımlılığa hızla dönüşür. Ancak bağımlılar durumlarını kabullenmez ve inkâr ederler. Hepsinin ortak savunması madde alımından zevk aldıkları ve isterlerse bırakabilecekleridir. Bu kendilerini kandırmadır ve bağımlılığı artırmaya yönelik bir adımdır.
Madde bağımlısı olmak çok kolaydır ama bağımlılıktan kurtulmak çok zordur. Bu sorundan kurtulmak için yıllarca tedavi gerekebilir.
Eğer böyle bir alışkanlığınız varsa zaman kaybetmeden bir psikiyatri uzmanından, psikologdan veya psikolojik danışmandan yardım isteyin.
KAYNAKÇA
Ekşi A. (1997). Alkol, uyuşturucu ve uyarıcı madde kullanımı. A. Ekşi (Ed.), Ben hasta değilim: Çocuk sağlığı ve hastalıklarının psikososyal yönü. İstanbul: Nobel Tıp Kitap Evi
Köknel, Ö. (1999). Çocukluk ve gençlik çağında alkol ve madde bağımlılığı. A. Ekşi (Ed.), Ben hasta değilim: Çocuk sağlığı ve hastalıklarının psikososyal yönü. İstanbul: Nobel Tıp Kitap Evi
Yargıç İ. (2007). Madde kullanımının tarihsel seyri ve bağımlılık konusundaki risk faktörleri. Popüler Psikiyatri Dergisi 40. sayı. İstanbul: Pedam Kitap Evi
Yargıç İ. (2002). Uyuşturucu ve gençlik. Popüler Psikiyatri Dergisi 8. sayı. İstanbul: Pedam Kitap Evi
Semerci B. (2006). Çocuk ve ergenlerde madde kullanımı. Bebeğim ve Biz Dergisi 3. sayı. İstanbul: Merkez Dergi Yayıncılık
Semerci B. (2006). Madde kullanan gence yaklaşım ve tedavi. Bebeğim ve Biz Dergisi 4. sayı. İstanbul: Merkez Dergi Yayıncılık
Madde Bağımlılığı
