GENÇLERDE YEME BOZUKLUKLARI

Yeme Bozuklukları Nelerdir?

Ergenlik döneminde en sık görülen yeme bozuklukları anoreksia nevroza ve bulimia nevrozadır.

Pika, tıkanırcasına yemek yeme ve aşırı yemek seçmede yeme bozuklukları arasında yer alır. Bunların tanımlarına kısaca bakacak olursak;

Anoreksia nevroza: Kilo alma korkusuyla bilinçli olarak yemek yememek için aşırı çaba sarf etmektir. Genellikle 12-25 yaş arasında başlar ve hastaların çoğunu kızlar oluşturur.

Bulimia nevroza: Aşırı yeme nöbetleri ile kilo almayı engelleme çabalarının birlikte bulunduğu bir hastalıktır. Kilolardan kurtulmak için kusma, aşırı egzersiz yapma, müshil kullanma gibi yollara başvururlar.

Bulimia, anoksia ya göre daha ileri yaşlarda geç ergenlik veya genç erişkinlik döneminde ortaya çıkar.

Pika: Kişinin yenilebilir olmayan kağıt, naylon, toprak, odun parçası, metal parçası, boya gibi çeşitli maddeleri yemesidir.

Tıkanırcasına yeme bozukluğu (obezite):  Tekrarlayan aşırı yemek yeme, bu sırada kendini kontrol etmede güçlük çekme bu durumdan rahatsız olmayı kapsayan yeme bozukluğudur. Kilo kaybının olmamasından dolayı anoreksiadan çıkarma davranışının olmamasından dolayı da bulimiadan ayrılır ve diğer yeme bozukluklarından daha sık görülür.

Yemek seçme – yemek reddi: Sınırlı sayıda besin çeşidini yemek, diğer besin gruplarını yemeyi ise reddetmektir.

Anoreksia Nevroza Belirtileri:

> Belirgin tartı kaybı (ağırlığın yaşa ve boya göre %15 ve daha altında olması),

> Vücut ağırlığı düşük olmasına rağmen şişmanlama korkusu,

> Kişinin kilosu ya da vücut şeklini algılayışında bozukluk vardır. (Aşırı derecede zayıf olmasına rağmen hala kendini şişman algılama),

>  Kendine güvenin zayıflıkla ilişkili olduğunu düşünme,

>  Kadınlarda birbirini izlemesi gereken en az 3 adet döneminin olmaması.

Bulimia Nevroza Belirtileri:

>  Kişi kontrolsüz şekilde ve fazla miktarda değişik türden yiyecekleri yerken bir taraftan da kilo almamak için aşırı çaba gösterir,

>  Aşırı yeme davranışından sonra kusma, ishal yapıcı, idrar söktürücü ilaçlar kullanma ya da ağır egzersizler yapma,

>  Konsantrasyon güçlüğü ve yorgunluk yakınması,

>  Kusma ve yaptığı diğer uygulamaların kilo alımını engelleyeceğini düşünerek yemeye devam etme,

>  Sürekli nasıl göründüğü ile ilgili kaygı duyma.

Yeme Bozukluklarını Oluşturabilecek Faktörler

>  Benlik saygısının düşük olması,

> Psikiyatrik sorunlar nedeniyle kişide vücutsal yakınmaların fazlaca gündeme gelmesi (gastrit, kolit vb.),

>  Geçmişte yaşanan cinsel, fiziksel tacizler,

>  Öncesinde var olan kilo sorunu,

>  Ailenin gence bağımsız hareket edebilme imkânı tanımaması,

>  Ailede doyum sağlanamayan ilişkilerin varlığı,

>  Çocukluk çağında başlayan şeker hastalığı,

>  Sosyal – kültürel çevrenin etkisiyle zayıflığın kesin güzellik ölçütü olması. Başarı ve sevilmek için zayıf olunması gerektiği düşüncesi,

Ailede depresyon, alkolizm, şişmanlık gibi yeme bozukluğu olması, annelerinde diyet konusuyla aşırı meşgul olmaları ve çocuklarına da diyet konusunda müdahale etmeleri,

>  Sevilen birinin kaybı veya ayrılık.

Anoreksia Nevroza İçin Tehlike İşaretleri

Anoreksia nervoza’da hastalığın yol açtığı vücutsal değişimler şunlardır: Hastalarda kansızlık, vücut su – tuz dengesinin bozulması, kanda kolesterol ve üre düzeylerinin artışı, karaciğer enzimlerinin yükselmesi, tiroid bezi hormonlarının düşmesi, kadınlarda ostrojen dediğimiz kadınlık hormonu, erkeklerde testesteron denen erkeklik hormonu düzeylerinde düşme sonucu cinsel işlevlerde azalma, kalp atımında azalma ve düzensizlikler, beyin boşluklarının beyin dokusuna oranla kapladığı hacmin artışı oluşabilmektedir. İlerleyen durumlarda kalp krizi ve ölümler ortaya çıkabilmektedir.

>  Kişinin aşırı zayıflamasına rağmen diyete devam etmesi,

>  Kısa bir süre içinde çok fazla kilo kaybı,

>  İstediği kiloya ulaşmasına rağmen yine de kendini kilolu görmesi,

>  Ay hali döngüsünün bozulması,

>  İlginç yeme alışkanlıklarına sahip olma,  çok az yeme, yemedikleri artan yiyecekleri biriktirme,

>  Uzun süreli depresyon,

>  Aşırı egzersiz yapma,

>  Saplantılı düşünce ve davranışların ortaya çıkması ders çalışma veya temizlik gibi.

Bulimia Nevroza İçin Tehlike İşaretleri

>  Sürekli olarak çok fazla yemek yeme (kısa süre aralıklarıyla ardı ardına aşırı yemek yeme),

>  Düzenli kusma (İdrar söktürücü, müshil veya lavmanın kötüye kullanımı),

>  Uzun süreli depresyon,

>  Düzensiz ay hali döngüsü,

>  Alkol – madde kötüye kullanımı ve çalma,

>  Duygusal dalgalanmalar ve cinsel aktivitelere aşırı ilgi, kendini kontrol zorluğu,

>  Kusmak için veya diğer uygulamalar için banyo ve lavabonun uzun süreli kullanımı.

Gençlere Yeme Bozukluğu Konusunda Öneriler

>  Aile, çevre ve toplumun değer yargılarının sağlıklı olup olmadığının sorgulanması,

>  Kişilerarası sorunları çözmek için iletişim becerilerini geliştirme (kitap okuma, sosyal ve kültürel ortamlarda bulunma ya da ihtiyaç hissediyorsa danışmanlık alma),

>  Kişinin kendini tanıması ve her yönüyle kabul etmesi,

>  Medyanın ve diyet ürünleri üreten firmaların etkilerine karşı uyanık olma,

>  Kaygı, depresyon ya da psikiyatrik rahatsızlıkların tedavi edilmesi,

>  Kişinin ilgi ve yeteneklerini tespit ederek bedensel, zihinsel, toplumsal ve manevi olarak gelişim sağlanması,

>  Duygularını uygun şekilde ifade etme (sevinç, üzüntü ya da kızgınlık duygularının uzun süre ifade edilememesi daha fazla yemek yemeye ya da yememeye neden olabilir.),

>  Kalıtımın, metabolizmanın ve biyolojik yapının etkilerini fark etme (kilo sorunu kalıtımla ilgili olabilir ya da kemik yapısı ve vücut şekli zayıf görünmeye uygun olmayabilir.),

>  Sağlıklı beslenme konusunda bilgilenme,

>  Hobiler edinme (kültürel, sanatsal, zihinsel)

>  Stresle baş etme yöntemlerini öğrenme,

>  Vücudun sağlıklı gelişimi için spor yapma (yüzme, kayak, futbol, voleybol, basketbol, yürüyüş, koşma, tenis, paten, bale, aerobik, aletli jimnastik, dağa tırmanma vb.),

>  Aileyle sıcak ve sağlıklı ilişkiler kurma,

>  Sağlıklı kilonun dağılımı ve miktarı hakkında doğru bilgi sahibi olma,

>  Kişilerarası ilişkilerde sınır koyabilme, dış kontrol odaklı olmama,

>  Özsaygıyı geliştirmek, mantık hatalarını tanımak ve bunları değiştirmek (dayatmacılık, mükemmeliyetçilik, ya hep ya hiç tarzında düşünme, aşırı genelleme, etiketleme, olumsuzu görme, olumluyu görmeme, zihin okuma, suçlama, kişiselleştirme, korkunçlaştırma, uygunsuz karşılaştırmalar yapma, peri masalı dönemi, vb.),

Yeme Bozukluklarının Tedavisi

>  Psikoterapi

>  İlaç tedavisi

>  Grup terapisi

>  Aile terapisi

>  Beslenme pratiği

KAYNAKÇA

Şarbat G. ve Demirkol M. (1997) Yeme bozuklukları – Nutrisyonel bakış. A. Ekşi (Ed.) Ben hasta değilim: Çocuk sağlığı ve hastalıklarının psikososyal yönü. İstanbul: Nobel Tıp Kitap Evi.

Köroğlu E. (2009) Benlik saygısı ve sağlıklı benlik algısı geliştirme. Ankara Hyb.

Davison G. ve Neale J. (2004) Yeme Bozuklukları. İ. Dağ (Ed.) Anormal Psikolojisi. Ankara: Türk Psikologlar Derneği Yayınları.

Bakım B. (2007) Psikiyatrik kökenli beslenme problemi; Anoreksia Nervosa Popüler Psikiyatri Dergisi 40. sayı. İstanbul: Pedam Kitap Evi.

Öztürk M. (2009) Beslenme ve yeme sorunları Popüler Psikiyatri Dergisi 47. sayı. İstanbul: Pedam Kitap Evi.

Gençlerde Yeme Bozuklukları