Stres Nedir?

Stres,  vücudu bozma eğiliminde olan bir basınç yada gerilim anlamına gelmektedir.

Bir miktar stres hareketlerimizi motive etmede bize yararlı olurken çok fazla ve uzun süreli stres ortaya çıkarsa kişi fiziksel ve psikolojik problemler yaşayabilir. Gündelik yaşamın gel-gitleri arasında çok sayıda stres etkeni ortaya çıkar. Ancak bütün stres etkenleri olumsuz demek değildir. Stres istenmeyen bir durum olabilir ama bir yaşam gerçeğidir. Yaşanan stres, kişi için ister büyük yaşam değişikliklerinden kaynaklanıyor olsun isterse günlük hayatın koşuşturmalarından kaynaklanıyor olsun önemli olan stresin kendisi değil, buna nasıl tepki gösterildiğidir.

Stresin dört temel kaynağı vardır;

    1-       Çevresel etkenler( Hava, yol durumu vb. ),

    2-       Toplumsal etkenler (ödenmesi gereken borçlar, yetişmesi gereken işler, iş değiştirme, sınav, sevdiğimiz kişileri yitirme vb.),

    3-       Fizyolojik etkenler (ergenlik dönemi değişiklikleri, menopoz, hastalıklar, yaşlanma, kötü beslenme, kalitesiz uyku vb. ),

    4-       Kendimizden kaynaklanan etkenler (Beynimiz dış dünyada ve iç dünyamızda olan biten karmaşık değişiklikleri yorumlar ve “ olağanüstü durum tepkisi” verme kararı alabilir).

Gerçek ya da imgesel bir sorunla karşılaştığımızda bedende bir dizi biyokimyasal değişiklikler olur. Bu değişikliklere “savaş ya da kaç yanıtı” adı verilmiştir. Bu sırada bireyin fark edebildiği fiziksel, biyolojik ve psikolojik belirtiler ortaya çıkar.

         Stresin Belirtileri

Nabızda artış,

Terlemede artış,

Kasılmış bir mide ve bağırsak sorunları,

Gergin kaslar,

Kalbin hızlı hızlı çarpması,

Nefeste daralma,

Aşırı tedirginlik,

Dikkat güçlüğü,

Dişlerin gıcırdatılması,

Çenenin kasılması,

Duyguların yoğunlaşması,

Ateş basması, vb…

Strese verilen tepkiler normal süresi içinde denetim altına alınamazsa, vücudu sağlıklı tutan bir takım işlevler duraksamaya başlar. İşlevlerin duraksamaya başlamasıyla birlikte çeşitli hastalıklar ortaya çıkabilir.

    Stresle İlgili Hastalıklar:

Kas gerginliği ve yorgunluk,

Hipertansiyon,

Migren,

Ülser,

Gastrit,

Süreğen ishal,

Üreme fonksiyonlarında bozulma,

Kadınlar da yumurtlama ve aybaşı kanamalarının durması,

Erkekler de sertleşme güçlüğü,

Cinsel istekte azalma,

Astım ve bronşit gibi solunum hastalıklarının belirtilerinde artış,

Diyabet,

Kemiklerde kalsiyum azalması yüzünden kemik erimesi,

Soğuk algınlığı,

Bazı kanser türlerinin ortaya çıkması ya da daha hızlı ilerlemesi,

Romatizma ve süreğen ağrıların kötüleşmesi,

Kaygı bozuklukları,

Depresyon,

Damar sertliği,

Kalp krizi,

Saç dökülmesi vb…

Stresin nedenlerine ilişkin birçok kuram olmasına rağmen, stresimizi olumlu düzeyde tutmak için uygulayabileceğimiz yöntemler vardır. Bunları sıralarsak;

Problem çözme becerilerini geliştirmek (problemi saptama, seçenekleri listeleme, bir çözüm yolu seçme, eyleme geçme, sonuçları değerlendirme),

Etkili zaman yönetimi konusunda kontrol sahibi olmak (planlama, öncelikleri belirleme, uygulama ),

Kişiler arası iletişimin uygun ve etkili olması ( etkili mesaj yollama, “ben” dilini kullanma, etkili dinleme, sözel olmayan iletişime duyarlı olma, atılganlık),

Meditasyon (dikkati yönlendirme, dikkati odaklama ve dikkati terbiye etme),

Doğru nefes alma tekniklerini öğrenmek (çiçek koklar gibi derin, uzun ve yavaş nefes almak, nefes alırken karnın şişmesi, nefes verirken karnın inmesi ve bu sürecin tekrarı),

Kişinin kendine uygun bir egzersizi seçerek yeterli düzeyde yapması (yürüme, koşma, yüzme, futbol, basketbol vb.. )

Aşamalı kas gevşetme tekniklerini uygulamak (uygun bir ortamda nefese odaklanarak gevşe, sakinleş gibi yönergeler eşliğinde vücutta ki tüm kas gruplarını gevşetme),

Biyolojik geri bildirim eğitimi almak (çeşitli cihazlar yardımıyla biyolojik durum hakkında bilgi edinme),

Doğru ve bilinçli beslenmek (vücudun ihtiyacı olanlar; proteinler, yağlar, karbonhidratlar ve lifli besinler, vitaminler, mineraller ve sudur. Stresi artıran beslenme alışkanlıkları ise; kafein, alkol, tuz, katkı maddeleridir),

Yoga (insanın daha doğal hale gelmesi ve yaşamın doğal olmayan birleşenlerinden vazgeçmeyi öğreten kendini bulma yolculuğu),

Stres verici uyarana karşı bir başa çıkma tarzı belirlemek (stres verici olayla ilgili dış koşullarda değişiklik yaparak, sorunu çözmeye çalışmak ya da olayın üstüne doğrudan gitmeden kendi değerlendirmelerimizde değişim yaratmak),

Sevilen ve rahatlatıcı müzikler dinlemek,

Dengeli bir hayat yaşamak (iş-okul, sosyal ilişkiler, fiziksel ihtiyaçlar, psikolojik hitiyaçlar),

Kendini tanıma ve farkındalığı artırma yolunda çalışmalar yapmak (hedef ve öncelikleri değerlendirme, mükemmelliyetçilikten uzak durma, hata yaptığında kendini affetme) ,

Güven, özsaygı ve kararlılık oluşturmak (yapılan iyi şeyleri kaydedip, her gün bunlara yenilerini eklemek),

Kişinin kendisiyle olumlu diyalog kurması (olaylar karşısında gösterilen olumsuz tutumlar ve kişinin kendine söylediği olumsuz sözler, o olay sırasında hissedilen gerginliği artırmaktadır),

Bireyin “olumlu” stresi, kendini geliştirmek için bir fırsat olarak değerlendirmesi,

 

Ara sıra işlerden uzaklaşmaya ve gevşemeye olanak sağlayan kaçış yollarını kullanmak,

Hak ve ihtiyaçlarını diğer insanlara açıkça belirterek, arkadaşlarını dikkatlice seçerek, kendini geliştirici ilişkiler kurmak,

Yaşamın tümünden zevk almak, mizah duygusunu kaliteli şekilde geliştirerek, kendine ve yaşama gülebilmek,

Stresle başa çıkma tarzını değerlendirmek (A tipi davranışlar olan rekabetçi, aceleci, hırslı ya da B tipi davranışlar olan daha rahat, daha uysal, daha az rekabetçi, daha az saldırgan),

Kişiyi üzüp, karamsarlığa sokacak şeyler yerine, heyecanlandıracak, eğlendirecek ya da azmini körükleyecek kitaplar okumak,

Her günün bir öncekinden farklı olmasına çalışıp, kendiniz için ufak ama zararsız heyecanlar oluşturmak.

Kişinin çevresinde rahatlatıcı ya da canlandırıcı renkleri kullanması (somon, mavi, yeşil, sarı gibi ).

Tanrım bize değiştirilemeyecek şeyleri sükunet içinde kabul etmemiz için inayetini bağışla, değiştirilebilir şeyleri değiştirmek için cesaret ve birini diğerinden ayırt edebilmek içinde bilgelik ver...

Unutmayalım ki dünyayı nasıl gördüğünüz, dünyanın nasıl olduğundan daha önemlidir. Olayların kendisi, onlara ne anlam yüklediğinizden daha önemli değillerdir.

   Kaynakça

Köroğlu E. (2009). Stres Yönetimi ve Gevşeme.E. Köroğlu. Kendinize Yatırım Yapın. Ankara: Hekimler Yayın Birliği.

Uçar F. (2004). Streste Zihnin Rolü ve Strese Bağlı Zihinsel/Ruhsal Hastalıklar.

Türk Psikoloji Bülteni. Sayı 34-35. Ankara: Türk Psikologlar Derneği Yayınları.

Onbaşıoğlu M. (2004). Stresle Başetmede Zihinsel Yöntemler. Türk Psikoloji Bülteni.

Sayı 34-35. Ankara: Türk Psikologlar Derneği Yayınları.

Gökçe F. S. (2004). Stres Yönetimi; Bedene Yönelik Teknikler. Türk Psikoloji Bülteni. Sayı 34-35. Ankara: Türk Psikologlar Derneği Yayınları.

Black D. (1994) Tıp, İlaçlar ve Zihin. (Ed) M. H. Şahin Stresle Başa Çıkma.

Ankara Türk Psikologlar Derneği Yayınları.